Hutje, hutje, hutje op de hei

In Nederland wordt heide gezien als cultureel erfgoed. Dit wil zeggen dat het een belangrijk onderdeel is van het Nederlandse landschap en de cultuur. Van nature komen er in ons landje twee soorten hei voor; struikhei en dophei. Deze plantensoorten komen van nature voor op arme gronden, zowel in droge als in natte gebieden. Echter in de tuincentra kun je tegenwoordig een veelvuldigheid aan variëteiten vinden, die gecultiveerd zijn om voortuintjes te laten floreren. Het grootste deel van de heidevelden in ons land zijn echter niet op een natuurlijke wijze ontstaan, maar door invloed van menselijk handelen. Dit begon aan het einde van de Middeleeuwen en het areaal van deze lage paarse plantjes breidde zich uit tot een paar honderd jaar geleden. Belangrijke redenen voor het ontstaan van heide zijn kappen van bossen, overbeweiding door runderen en schapen, en strooiselroof.
Die strooiselroof is ontstaan doordat ingenieuze boeren een manier bedacht hadden om een hogere opbrengst te genereren. Dit was door de bodem van de percelen te verrijken met strooisel uit het bos. Deze is zeer rijk aan voedingsstoffen waardoor de gewassen sneller konden groeien en dus voor een hogere opbrengst zorgden. Ze reden met paard en wagen naar het bos en staken hier het bovenste deel van de grond, ‘de strooisellaag’ eraf en namen deze mee terug naar de boerderij (zie foto:strooiselroof). Dit moet een hels karwei zijn geweest omdat de grond in het bos vol zit met wortels. Bladeren, wortels en halfverteerde takken werden meegenomen en thuis op de akkers uitgestrooid. Een soort van voorloper van compost. Dit was goed voor de akkers en de boeren zagen hun gewas sneller groeien. Voor het bos had dit echter desastreuze gevolgen. De voeding die werd ‘gestolen’ door de boeren was niet meer beschikbaar voor de bomen en deze groeiden minder snel totdat het zo arm werd dat er helemaal geen bomen meer konden groeien, zij stierven dus een soort van hongersdood. Hei heeft minder voeding nodig dan bomen, waardoor deze goed kan overleven op arme gronden. Hier ondervind het geen concurrentie van andere plantensoorten. Vooral op de hoge zandgronden van de Veluwe en Noord-Brabant doet dit type vegetatie het zeer goed. Het is dus eigenlijk ontstaan door toedoen van de mens. Als het strooisel gewoon in het bos was gebleven, dan hadden we nu veel meer bos en hadden we alleen heide op zeer arme grond, en in voortuintjes.

Ik vind zelf de heide echt prachtig, vooral bij zonsondergang, zonsopgang en wanneer deze in bloei staat in het begin van de herfst.
Nu is er echter een probleem om de heide in stand te houden. De grond is voor decennialang arm geweest maar nu daalt er steeds meer voeding uit de lucht neer op de bodem. Deze wordt dus ergens de lucht in geblazen en valt dan neer op de hei, en ook op de rest van de natuur. Bij velen waarschijnlijk beter bekend als de stikstofuitdaging.
Dit zorgt ervoor dat de bodem verrijkt waardoor andere soorten een betere kans hebben om te groeien. Dit zijn vooral dennen- en berkenbomen en grassoorten. De heide komt in de verdrukking en als er niet beheerd wordt veranderen deze gebieden weer terug in bossen.

Dus we hadden eerst een bos, toen is dit door toedoen van de mens hei geworden en nu wanneer je de natuur haar gang laat gaan wordt dit weer bos, wat het dus vroeger ook zeg maar was.

Nu zijn beheerders het hier niet mee eens, omdat ze de heide open willen houden. Ze gaan dan met vrijwilligers bomen uit de heide trekken zodat deze vegetatie blijft behouden. Dat lijkt mij het betere tuinierwerk.
Om met man en macht proberen dat een bepaalde soort natuur (heide) blijft behouden in plaats van een andere soort natuur (bos) vraag ik me af of dat wel goed besteedde energie is. Ik vind de heide mooi en ben blij om er een wandelingetje te maken, maar houd ook van het bos. Wanneer het omgevormd wordt verlies je ongeveer 3 hagedissen en 2 vlinders van de heide en krijgt er in het bos 2 konijnen en een hertje voor terug. Dat lijkt me een prima deal.

Deze keer geen link naar een diepgaand thema, maar wel naar een vrolijke plaat, dat is ook wel eens fijn in deze wispelturige tijden. En het geeft ook een verklaring waar de titel van het artikel vandaan komt.
https://www.youtube.com/watch?v=zBzClrGGV-k