Klimaat: wat is dat, en waar komt het vandaan?

Allereerst wil ik even aangeven dat dit de laatste week is dat u kunt doneren voor de actie van Greenpeace om bosbranden tegen te gaan. Zoals de afgelopen weken in het nieuws te zien viel is er bijvoorbeeld in La Palma nog steeds veel hulp nodig om branden te bestrijden. Doneren kan via onderstaande link:
https://forest.greenpeace.nl/fundraisers/joostarendonk/run-for-the-forest-public

en voor meer info over de actie zie de blogpost: Klompen poetsen om bosbranden te bestrijden.

Deze blog is tot stand gekomen omdat er de laatste jaren veel over klimaatsverandering en de desastreuze gevolgen ervan geschreven wordt. Het leek me een goed idee om eens uit te leggen wat het klimaat is en hoe het tot stand komt. Want wanneer je iets niet begrijpt kun je er ook geen goede mening over vormen.

Volgens de dikke van dalen is klimaat de gemiddelde toestand van de atmosfeer in een bepaald gebied. Vaak wordt hiervoor een periode van 30 jaar aangehouden en de onderdelen van de atmosfeer waar in de regel naar gekeken wordt zijn: de temperatuur, vocht, luchtdruk, wind, bewolking en neerslag. Wanneer het huidige klimaat van Nederland bepaald wordt, dan moet dus gekeken worden naar de gemiddelde temperatuur vanaf het jaar 1991 tot nu.

De warmtebron die er voor zorgt dat het overdag lekker warm is op aarde dat is natuurlijk de zon. De aarde neemt een deel van de ingekomen warmte op en straalt deze later weer uit naar de atmosfeer. De rest van de straling wordt direct teruggekaatst. Ik zal beide processen (de opname en afgifte, en de terugkaatsing) kort uitleggen. Voor een visualisatie van dit proces zie de foto: broeikaseffect.

Het eerste onderdeel is de warmte die na opname door de aarde weer terug de dampkring in wordt gestuurd. Deze blijft voor een deel in de dampkring hangen en de rest wordt verder de ruimte ingestuurd. In de dampkring bevinden zich een aantal gassen die de warmte vasthouden en er dus voor zorgen dat deze niet de ruimte in gaat. Dit zijn de welbekende koolstofdioxide samen met methaan, lachgas en de gassen uit de oude koelkasten.
Deze hebben een vergelijkbare werking als een kas. De warmte gaat er wel makkelijk in maar gaat er daarna niet meer allemaal uit. Vandaar ook de naam broeikasgassen. Nu is echter het probleem dat er teveel van deze gassen in de dampkring hangen en hierdoor gaat er niet genoeg warmte de ruimte in waardoor de aarde opwarmt.

Een ander belangrijk onderdeel van het klimaat is de weerkaatsing van zonnestralen via de aarde. De warmte die niet opgenomen wordt door de aarde wordt weerkaatst aan het oppervlak. Het percentage dat weerkaatst wordt hangt af van het soort en de kleur van het oppervlak van de aarde. Verse sneeuw weerkaatst bijvoorbeeld 80 tot 90% van de inkomende zon, terwijl water slechts tussen de 5 en 10% weerkaatst. Bij zwarte grond is dit percentage zelfs nog lager. Daarom droogt een akker waar geen gewas op staat ook zo snel uit.

Dit principe van warmte opname en terugkaatsing heeft iedereen vast (on)bewust zelf meegemaakt.
Op een warme zomermiddag dan is het in een wit t-shirt veel beter vol te houden dan in een zwart shirt. Dit komt omdat het zwarte shirt warmte opneemt, waardoor het onaangenaam voelt terwijl het witte t-shirt de zonnestralen terugkaatst. Zo werkt het met de aarde ook.

1 van de redenen waarom het klimaat op dit moment zo snel verandert heeft met dit terugkaats principe te maken. De ijskappen zijn natuurlijk wit waardoor ze veel stralen weerkaatsten. Op de plekken waar het ijs aan het smelten is, daar komt zwarte grond vrij en die houdt de warmte vast. Dit zorgt ervoor dat het warmer wordt, waardoor nog meer ijs smelt. Hierdoor komt er dus nog meer zwarte grond vrij die warmte vasthoud en het weer warmer wordt. Dit proces versnelt zichzelf waarbij het een punt zal bereiken waar het niet meer teruggedraaid kan worden. Wanneer dit bereikt wordt, dan gaat iedereen dood. Of in ieders geval de mensen waar het klimaat zo slecht wordt dat er geen eten meer verbouwd kan worden.

Een meevaller bij deze problematiek. Het stikstofprobleem waar nu zo intens over gesproken wordt in Nederland heeft niets te maken met klimaatsverandering. Het is iets dat op zichzelf staat, en of het nu wel of niet opgelost wordt, dat maakt voor het klimaat niets uit. Veel mensen denken misschien dat er een verband tussen zit omdat het ook de natuur treft, maar dat is dus niet zo.

Een goed boek over de totstandkoming van het klimaat is The Weather Makers van Tim Flannery (aanrader)